Pomiary i testy
Dieta ketogeniczna pozwala na osiąganie spektakularnych rezultatów w kontekście redukcji tkanki tłuszczowej oraz poprawy stanu zdrowia. Zanim jednak zaczniemy czerpać korzyści ze stanu, jakim jest ketoza, a więc sytuacja, w której w naszym organizmie pływają ciała ketonowe, musimy do tego stanu prawidłowo się zaadaptować.
W dzisiejszej, drugiej części artykuły, porozmawiamy sobie o dostępnych na dzień dzisiejszy metodach pomiarów ciał ketonowych. Omówimy te metody rozkładając je na czynniki pierwsze i analizując pod wieloma względami. Która z metod jest najbardziej wiarygodna? Która z nich jest najtańsza, a która najtrudniej dostępna? No i w końcu jak interpretować wyniki? Odpowiedzi na te i inne pytania poznasz w dzisiejszym artykule!
Pomiary ciał ketonowych – jak sprawdzić, czy jestem w ketozie?
Pomiary z krwi
Na pierwszy ogień pójdzie krew. Jeśli chodzi o pomiary z krwi, to jesteśmy w stanie mierzyć je w bardzo podobny sposób, jak wykonuje się domowe pomiary glukozy. Niestety, ta sama zasada nie tyczy się laboratoriów. Możesz pójść do dowolnego laboratorium i poprosić o pomiar glukozy, jednak jeszcze nie można wykonywać tam pomiaru ciał ketonowych – miejmy nadzieję, że to kwestia czasu! Na pewno praktycznym ułatwieniem byłoby pojawienie się takiej możliwości w przyszłości. Trzymamy kciuki.
Dobra wiadomość brzmi – możesz to wszystko załatwić bez wychodzenia z domu! W warunkach domowych można wykonać auto-badanie glukozy i ciał ketonowych. Do tej czynności niezbędny jest jednak odpowiedni glukometr. Jest to glukometr Opium Xido Neo. Polecam go, gdyż sam go używam. Dzięki niemu możemy zmierzyć zarówno poziom glukozy jak i poziom ciał ketonowych. Wystarczy tylko odpowiednich pasków. Jedne z nich służą do pomiaru glukozy, a drugie do pomiaru ciał ketonowych. Po zakupie tego glukometru warto od razu dokupić po kilka sztuk pasków każdego rodzaju, gdyż podczas stosowania diety ketogenicznej pomiary ciał ketonowych i glukozy mogą okazać się bardzo istotnym i interesującym elementem układanki.
Pierwszy pomiar ciał ketonowych warto wykonać nie wcześniej niż po tygodniu stosowania diety ketogenicznej – często nawet po dwóch tygodniach. Taka praktyka sprawdza się całkiem nieźle. Jeśli chodzi o to kiedy najlepiej wykonać pomiar – zdecydowanie lepiej postawić na wieczór niż poranek. Jest to bardzo ważna zasada ze względu na rytm dobowy. Chodzi tu o fakt sprzężenia wszystkich komórek naszego ciała ze wspomnianym rytmem dobowym. Każda z nich ma własne zegary biologiczne, które odpowiadają za odpowiednie funkcjonowanie organizmu w trakcie dnia. Podobnie sprzężony z rytmem dobowym jest nasz metabolizm. O poranku dominują procesy glikolityczne, ściśle związane z metabolizmem węglowodanów, natomiast wieczorem procesy beta-oksydacyjne, powiązane z metabolizmem kwasów tłuszczowych. To właśnie dlatego masa osób będzie miała wyższy poziom ciał ketonowych wieczorem, a nie rano. I jest to całkowicie normalne. Z tego względu pierwsze pomiary powinno wykonywać się wieczorem a nie rano – najlepiej po ostatnim posiłku. To jest właśnie idealny moment na wykonanie pomiaru ciał ketonowych.
Jakie wartości ciał ketonowych w krwi nas interesują? Dolna granica zaczyna się od 0.4 mmol/l. Górna granica, jak pokazuje dostępna na ten moment literatura naukowa, to około 8 mmol/l. Taki wynik jest jednak praktycznie niemożliwy do osiągnięcia przez większość z nas. Badania jednak pokazały, że nawet tak skrajne wartości nie są dla nas niebezpieczne przy odpowiednim poziomie glukozy. Być może wartość powyżej 10 mmol/l będzie stanowiła realne zagrożenie, jednak na ten temat nie ma zbyt wielu badań naukowych i nie jest to nic pewnego. Warto zatem monitorować swój poziom ketonów, jednak jak wspomniane było wcześniej, praktycznie niemożliwe jest osiągnięcie poziomu 8 mmol/l nawet w trakcie kilkudniowej głodówki. Bardzo mała ilość osób ma takie zdolności metaboliczne aby osiągać tak wysokie wartości w sposób naturalny.
W związku z tym można założyć, że dolną granicą jaką chcemy obserwować na naszym glukometrze jest 0.4 mmol/l, a górną granicą się po prostu nie przejmujemy, chyba że ktoś jest w tej grupie osób, która jest w stanie osiągać niesamowite ilości ciał ketonowych – wtedy warto to monitorować. Jeśli osiągniemy wartość około 0.4 mm/l lub powiedzmy 1.0 czy 0.8 mml/l to oznacza. że nasz organizm produkuje już ciała ketonowe i jesteśmy w stanie ketozy.
W stanie ketozy warto warto wykonywać też poziom glukozy. Dlaczego? Ponieważ nieprawidłowe wartości glikemii mogą być cenną wskazówką co do tego, że proces optymalizacji pracy naszego organizmu nie zaszedł jeszcze tak daleko, jak byśmy tego chcieli. W trakcie przebywania w stanie ketozy poziom glukozy powinien być względnie niski – pomiędzy 60-100 mg/dl. Dlatego warto tę sytuację monitorować. Możemy dzięki temu dojść do różnych ciekawych wniosków jak to, czy dana podaż białka jest dla nas odpowiednia lub czy nabiał w naszej diecie powinien pojawiać się regularnie.
Pomiary z moczu
Istnieje także druga, nieco tańsza i szybsza metoda na pomiar ciał ketonowych. W tym przypadku nie musimy czekać na wysyłkę glukometru, która zwykle trwa kilka dni. Dodatkowo cena tego urządzenia jest znacznie niższa niż cena glukometru oraz pasków do niego przeznaczonych.. Nie jest to co prawda metoda tek dokładna jak badanie z krwi, ale jest rekomendowana przez różnych badaczy zza granicy, chociażby z Ameryki. Mam tu na myśli m.in dr D’Agostiono, który jest pionierem na świecie jeśli chodzi o badania nad stanem ketozy. Tą metodą są badania ciał ketonowych w moczu. Wyniki te mogą być bardzo miarodajne, szczególnie w trakcie adaptacji do stanu ketozy.
Nasz organizm wydziela duże ilości ketonów na samym początku. W tym momencie często wydziela je nawet w nadmiarze. Nadmiar ten usuwa m.in właśnie w postaci moczu. W związku z tym stworzone zostały paski mające na celu pomiary ketonów z moczu. Co prawda, powstały one z myślą o osobach z cukrzycą, u których istnieje ryzyko wystąpienia kwasicy ketonowej, gdyż w ich przypadku możliwy jest jednoczesny wzrost ketonów oraz glukozy. Jak się jednak okazuje, paski te bardzo przydają się osobom, które chcą wejść w stan ketozy. ?
Po tygodniu lub dwóch, stosowania diety ketogenicznej, warto pomyśleć o pierwszych pomiarach ketonów z moczu. Można takie paski bez problemu kupić w aptece i wykonać pomiar z dnia na dzień. W tym przypadku wykonujemy go, odwrotnie niż podczas pomiaru z krwi, bo rano. Najlepiej z pierwszego moczu. Chodzi tu o fakt, że największe wydzielanie ketonów odbywa się wieczorem i w nocy, dlatego poranny mocz będzie zawierał największe ich ilości.
Jeśli poziom ketonów w moczu będzie oscylował pomiędzy 80 a 160 mg/dl to wg badań dr D’Agostiono jesteśmy na dobrej drodze do zaadaptowania się do stanu ketozy. W badaniach, które przeprowadzał na ludziach, gdzie mierzył zarówno ketony z krwi jak i moczu, zauważył wyraźną korelację, gdzie wysokie wyniki w moczu równały się średnio 1,5 mmol/l BHB we krwi.
Pamiętajcie jednak, że paski do moczu sprawdzają się tylko podczas adaptacji, gdyż w trakcie trwania stanu ketozy nasz organizm normuje wydzielanie ciał ketonowych i po pewnym czasie produkuje ich tylko w takiej ilości, jakiej faktycznie w danym momencie potrzebuje. Nadmierne wydzielanie ma miejsce jedynie na początku, kiedy nasz organizm jeszcze nie wie ile ich dokładnie produkować. Podczas praktyki organizm sam ustabilizuje sobie ilość ich produkcji w taki sposób, że wszystkie zostaną zużyte przez komórki naszego ciała do procesów energetycznych, a nie będą wydalane. Paski sprawdzają się zatem tylko na samym początku, przez około miesiąc lub dwa, natomiast im dłużej jesteśmy w stanie ketozy tym mniej przydatne będą takie paski.
Pomiary z oddechu
Ostatnią metodą znaną nam na ten moment, która pozwoli na pomiar ciał ketonowych jest metoda ich pomiaru z oddechu. Istnieją urządzenia, które mierzą poziom acetonu w oddechu. Tak jak było to omówione w części pierwszej – jeśli mamy nieprzyjemny zapach z ust to tak naprawdę wiemy już, że jesteśmy na dobrej drodze do stanu ketozy. Są czasem jednak osoby, które mimo stanu ketozy nie wydychają nieprzyjemnego zapachu, acetonowy oddech nie zawsze się pojawia!
Na rynku istnieje bardzo mało dobrych urządzeń służących do pomiaru acetonu z oddechu. Ja sam znam tylko jedno takie urządzenie, które mogę polecić. Nazywa się ono Ketonix. Niestety trzeba je zamawiać zza granicy i jest ono dosyć drogie. Można zatem rozważać czy lepiej kupić Ketonix czy paski do pomiaru ciał ketonowych z krwi. To jednak każdy musi rozważyć sam. Ketonix to większa inwestycja, która jednak zostaje z nami prawdopodobnie do końca życia.
Czy nie ma tańszych urządzeń do takich pomiarów? Cóż, są. Warto jednak nadmienić, że ich jakość jest wątpliwa. Sam testowałem tańsze zamienniki Ketonixa i nigdy nie pokazały one stanu ketozy, mimo, że we krwi ketonów było sporo.
Badania naukowe pokazują jednak, że pomiary z oddechu mogą być miarodajne. W pewnym badaniu porównywano je z badaniami z krwi i wyniki pokrywały się w znacznym stopniu. Ważne jednak aby aparat do pomiaru był bardzo dobrej jakości. Problem jest taki, że na polskim rynku dostępność do lepszej jakości aparatów jest po prostu bardzo kiepska. Oby zmieniło się to w niedalekiej przyszłości!
Podsumowanie
W jaki sposób najlepiej mierzyć poziom ciał ketonowych? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. W grę wchodzi nie tylko aspekt jakości pomiaru, ale też kwestie finansowe czy komfortu pomiaru. Mam nadzieję, że ten artykuł pomoże Ci wybrać pomiar idealny dla Ciebie.
Bibliografia:
[1] Andrea Mario Bolla, et.al. Low-Carb and Ketogenic Diets in Type 1 and Type 2 Diabetes. Nutrients. 2019 May; 11(5): 962.
[2] Leow ZZX, et.al. The glycaemic benefits of a very-low-carbohydrate ketogenic diet in adults with Type 1 diabetes mellitus may be opposed by increased hypoglycaemia risk and dyslipidaemia. Diabet Med. 2018 May 8. doi: 10.1111/dme.13663.
[3] Ketan Dhatariya. Blood Ketones: Measurement, Interpretation, Limitations, and Utility in the Management of Diabetic Ketoacidosis. Rev Diabet Stud. 2016 Winter; 13(4): 217–225.
[4] Andreas T. Güntner, et.al. Guiding Ketogenic Diet with Breath Acetone Sensors. Sensors (Basel). 2018 Nov; 18(11): 3655.
